Ngành kinh doanh chuỗi cửa hàng tiện lợi có giá trị hàng trăm tỉ đô la, mặc dù sự thực là chúng không mấy “tiện lợi”. Nhưng cũng phải công nhận rằng 7-Elevens xuất hiện trên khắp nơi trên toàn cầu và có được những món hàng thiết yếu nhất cho cuộc sống hàng ngày của mọi người cho dù diện tích mặt bằng của chúng không quá lớn để chứa hết được những món hàng phục vụ tất tần tật các loại nhu cầu trên trời dưới đất của người tiêu dùng. Và nếu bạn phải bỏ khoảng 30 phút ra để đi mua sắm thì có lẽ bạn sẽ chọn ngay một siêu thị rộng rãi nào đó, có đầy đủ món hàng mà bạn thực sự cần.

Nhưng thực chất là cửa hàng tiện lợi không muốn người dùng như chúng ta tốn nhiều thời gian vào việc mua sắm. Cửa hàng tiện lợi có thể cách nhà bạn vài căn nhà, như một tiệm tạp hoá. Chỉ trong vòng 5 năm trở lại đây, những mặt hàng chính cũng đã có sự chuyển biến, như những món hàng gồm kem, sách, dù, bóng đèn điện… được giao đến mỗi ngày. Một phần là vì việc quản lý hàng hoá trong cửa hàng dễ dàng hơn trước nhiều nhờ những công cụ hỗ trợ như qua những ứng dụng đặt hàng qua giọng nói, cảm biến trong tủ lạnh để nhận diện hàng tồn và các công cụ phân tích dữ liệu. Nhưng thay đổi quan trọng nhất sắp đến sẽ nằm ngoài đường: những chuyến xe giao hàng sẽ chứa những món hàng mà các thuật toán của nhà bán lẻ sẽ dự đoán được cửa hàng đang cần giao món gì.

Đương nhiên hiện thời chuỗi cửa hàng 7-Elevens, Shop&Go… không phải là công ty triển khai giải pháp này. Những công ty công nghệ lớn đang chạy đua để biến những viễn cảnh trong tương lai thành hiện thực. Tóm lại, ngành vận chuyển hàng hoá (logistics) trước đây bị xem là “kép phụ” đối với công nghệ cao, nay đang nổi lên thành “kép chính” trong vở kịch này.

Cái tên lớn nhất, đi xa nhất về phân tích logistics hiện nay là Amazon. Ngay từ những ngày đầu Internet xuất hiện, khi mà mọi người còn đang cố gắng tạo dựng một nền tảng Internet ngày một hữu ích cho cuộc sống hơn thì ông chủ Amazon, ông Jeff Bezos, đã cố gắng làm cho Internet ứng dụng được cho các cửa hàng bán lẻ. Mục tiêu là giao hàng nhanh như tốc độ Internet, từ đó, Bezos nhận ra rằng ông cần nghĩ đến một thuật toán nào đó để thực hiện điều này. Amazon đã tái cấu trúc lại các trung tâm phân phối hợp theo các quy tắc của hệ thống máy tính, không phải theo quy tắc chung của con người suy nghĩ. Nhà kho chứa hàng không phân loại theo chủng loại mà đơn giản là theo khoảng trống. Nhiều món hàng giống nhau không được xếp cùng nhau, nhưng lại được xếp rải rác khắp nhà kho để giảm tối thiểu thời gian và khoảng cách cho một nhân viên (hoặc robot) đến đó lấy hàng. Nói chung, cách tái cấu trúc sắp xếp hàng trong kho của Amazon vẫn còn được tranh luận nhiều khi xét thêm về những trường hợp cần quản lý khác như đóng hàng vào container hay quản lý bằng mã vạch.

Nhưng tham vọng của Amazon không chỉ luẩn quẩn trong bốn bức tường của nhà kho, nhưng ở ngay những chuyến xe giao hàng của họ, với mục tiêu giao thực phẩm ngay trong ngày nhận được đơn hàng. Và nếu thực phẩm là loại hàng hoá mà mạng lưới vận chuyển của Amazon có thể đáp ứng được thì họ gần như xử lý được hầu như mọi loại hàng hoá khác.

Vài năm qua, tại thị trường Mỹ, hệ thống giao hàng của Amazon đã phủ được hầu hết những siêu thị lớn. Amazon tin rằng chính sự gần gũi với khách hàng sẽ dụ họ đặt hàng nhiều hơn, đi cùng với đó là thời gian giao hàng càng nhanh càng tốt. Amazon có những lý do thuyết phục để thực hiện điều này. Họ có 20 năm để hoàn thiện quy trình quản lý kho và mô hình kinh doanh quy mô lớn để có thể giao hàng ngay trong ngày. Đồng thời, không như các nhà bán lẻ cạnh tranh khác như Walmart, Amazon ngoài là nhà bán lẻ, họ còn là công ty công nghệ lớn.

Đối với Amazon, trò chơi chỉ kết thúc khi họ trở nên độc nhất: những chuyến xe vận tải hàng ở thế kỷ 21 có thể vừa giao sữa, vừa giao thư tín và hầu như mọi thứ mà một siêu thị bày bán. Và thậm chí, ông Bezos cũng cho thế giới biết Amazon còn có thể giao hàng bằng máy bay điều khiển từ xa, không người lái.

Những công nghệ đề cập trên có thể biến viễn cảnh thành hiện thực, vấn đề còn lại là làm sao lắp ghép chúng lại với nhau để vận hành, trong đó Amazon cho thấy họ hoàn toàn có thể làm được. Nghĩ đến Google, năm ngoái công ty này mua lại hàng loạt công ty nhỏ khác cho các dự án đầy tham vọng, như robot, máy bay không người lái, xe tự hành,  giao hàng trong ngày… Có vẻ như Google cũng đang nhắm đến một nền tảng nào đó để tận dụng hệ thống hạ tầng hiện nay của mình. Cùng lúc đó, mảng kinh doanh chính của Google là tìm kiếm, cũng đã sử dụng trí tuệ nhân tạo để đưa ra những nhu cầu thông tin mà người dùng cần trước khi bạn gõ câu hỏi. Nếu Google có thể kết hợp 2 thế mạnh này của họ vào 1 sản phẩm mang tên Google Now dành cho hàng hoá thì có thể đây là sản phẩm mà Amazon cần làm thêm gì đó để cạnh tranh. Đồng thời, khách hàng sẽ quay lại với Google, tìm kiếm sản phẩm mà Google quảng cáo và bán trực tiếp, mà không còn phải đến Amazon để mua.

Dĩ nhiên chúng ta cũng cần hiểu là khả năng giao hàng trong ngày không phải áp dụng được ở mọi nơi, và đó cũng là hạn chế của mạng lưới logistics nói chung. Nhưng những gì Amazon đạt được đến nay sẽ giúp cho chuỗi cửa hàng tiện lợi rất nhiều. Amazon hứa hẹn sẽ có hơn 500.000 mặt hàng có thể giao trong ngày qua chương trình đang chạy thử nghiệm của họ, trong khi một cửa hàng lớn có thể chứa khoảng 150.000 mặt hàng. Còn số lượng hàng hoá mà Amazon bày bán trực tuyến lên đến cả trăm triệu mặt hàng. Và khi cơ sở hạ tầng của Amazon mở rộng ra, các thuật toán của họ tốt hơn, sát hơn với nhu cầu của cửa hàng bán lẻ thì chủng loại hàng hoá cũng sẽ nhiều hơn. Giao hàng trong ngày vừa là thách thức, vừa là cam kết “đẹp lòng”.

Dần dà, mạng lưới xe tải giao hàng có thể trở thành một cách mua sắm tiêu dùng mới, loại những kiểu bán hàng di động khác. Khi mạng internet băng rộng ngày một phổ biến và nhanh hơn, những nền tảng phân phối hàng hoá như vậy không chỉ có lợi cho các công ty điều khiển, nhưng cũng rất có lợi cho các công ty bán hàng, thuê những xe tải giao hàng tới tận cửa nhà. Tương lai dần hiện ra ở chân trời.