Trong khi Quốc hội Mỹ đang cải tổ chính sách nhập cư thì các nhà làm luật tại bang New York lại cân nhắc một dự luật riêng cho tiểu bang này. Dự luật mới sẽ cấp quyền công dân New York (không phải công dân liên bang) cho một số người định cư chưa phải là công dân chính thức, trong đó gồm những người di dân đã có giấy cư trú và chưa có giấy phép cư trú, cho phép họ bầu cử và mở cho văn phòng. Dự luật mang tên New York Is Home (tạm dịch “New York là nhà”) vừa được đề xuất hồi ngày 16/6 vừa qua, dành cho những người nhập cư chưa phải là công dân Mỹ chính thức, nhưng có bằng chứng xác minh thân thế rõ ràng và đã sống và đóng thuế đầy đủ trong vòng 3 năm, có thể nộp đơn làm công dân chính thức. Nếu được cấp quyền công dân này, người đó được hưởng những ưu đãi xã hội gồm bảo hiểm y tế gói Medicare, được cấp bằng nghề chuyên nghiệp, được trợ cấp học phí, được quyền thi bằng lái cũng như có quyền bầu cử trong bang, nhưng chưa được quyền bầu cử cấp liên bang. Bên cạnh đó cũng là trách nhiệm công dân, trong đó công việc làm bồi thẩm viên.

Dự luật này lần đầu tiên xuất hiện, chưa từng có bang nào tại Mỹ đưa ra áp dụng. Và đây được xem như một ví dụ mẫu, làm tiền đề cho các bang khác áp dụng theo về sau. Có thể dự luật chưa sớm được thông qua trong năm nay nhưng đây được xem là một trong những nỗ lực đáng khích lệ cho ban làm luật. So với những dự luật về hôn nhân đồng tính, phải mất nhiều năm ròng thì mới đưa được dự luật này từ vòng ngoài thành chủ đề chính mang ra bàn luận tại Quốc hội.

Song song với dự luật cư trú này, thời gian gần đây, ở vài tiểu bang Mỹ cũng đã đưa ra vài dự luật và đã được thông qua, ràng buộc cho người trước khi di cư. Hồi tháng 1 vừa qua, California bắt đầu cho phép dạng người nhập cư không giấy phép thực thi luật. Hồi tháng 6, Florida mở rộng luật về trợ cấp học phí trong bang cho người di dân trái phép đến Mỹ.

Nhưng dự luật của New York tiến xa hơn cả. Nếu nó được thông qua thì chắc chắn đây sẽ là thách thức không nhỏ cho toà án. Theo các chuyên gia luật, ở vài điểm, dự luật này an toàn, như trợ cấp học phí cho sinh viên chưa có giấy phép định cư trong bang, nhưng ở các điểm khác như quyền mở văn phòng là mảng chưa từng có tiền lệ và chưa biết chuyện gì sẽ xảy ra về sau. Nhiều chuyên gia luật không mấy ủng hộ dự luật mới này, cho đó là ý tưởng điên rồ, cho rằng quyền công dân không nên quá dễ dãi và khi cấp quyền công dân nên có mục đích rõ ràng.

Luật của từng bang cũng phải cần hoà hợp và không nên đi ngược lại luật nhập cư liên bang, nên những nhân công làm việc không có giấy phép cư trú tại New York vẫn có thể bị từ chối quyền công dân vì vài ích lợi quan trọng chung của bang. Ví dụ điển hình nhất: họ chính là đối tượng của luật liên bang, không cho phép họ làm việc hợp pháp tại Mỹ.

Những nhà làm luật ủng hộ dự luật này cho rằng dự luật mới hoàn toàn không xung đột gì với luật liên bang. Luật liên bang đã có từ lâu, được thực thi trên toàn lãnh thổ Mỹ. Trong khi dự luật mới ở New York cũng nhất quán với những luật lệ khác mà toà án liên bang Mỹ công nhận công dân New York như là một công dân liên bang. Cấu trúc luật pháp song đôi của từng bang và liên bang tạo nên bộ máy luật pháp đặc trưng ở Mỹ, và New York có quyền quyết định ai là người dân New York.

Tuy nhiên, đa phần người dân New York không đồng tình với dự luật này, xem đó như là một cách “nhập cư” khủng bố và nội gián của phe Cộng hoà. Nhiều bang khác ở Mỹ xem dự luật này như phá hỏng những nỗ lực cố gắng kiểm kê, quản lý hay trục xuất những người nhập cư trái phép từ trước đến nay. Nhiều người dân Mỹ cũng có cái nhìn tiêu cực khi cho rằng đa phần người nhập cư trái phép thường sẽ không trở thành một công dân chuẩn mực được. Trong khi gói y tế cộng đồng Medicare được chính phủ Mỹ trích ra từ ngân sách liên bang, nhưng New York lại đem vào riêng cho dự luật này. Đồng thời, những hệ luỵ mà người dân tại thành phố này e ngại như nếu người nhập cư trái phép điều hành doanh nghiệp, điều đó dần dần sẽ “biến chất” New York. Nhưng vẫn có một nhóm nhỏ người dân ủng hộ dự luật này, cho rằng đó là phương cách giải quyết những bất cập hiện nay về những khó khăn mà người dân nhập cư, cho con cái của họ gặp phải.